Hindiya iyo Iran ayaa saxeexay heshiis 10 sanno ah oo lagu horumarinayo laguna maamulayo dekedda Chabahar ee Iran, taas oo New Delhi u aragto waddo ganacsi oo istiraatiiji ah oo loogu maro jamhuuriyada Badhtamaha Aasiya ee aan bad lahayn, taas oo u oggolaanaysa inay dhaafto Pakistan oo ay xafiiltamaan.
Hindiya ayaa sheegtay in heshiiska uu furay waddooyin cusub oo ganacsi. Balse Maraykanka oo xidhiidhkii uu la lahaa Iran sii xumaaday ayaa ka digay khatarta ka dhalan karta cunaqabatayn la saaro cid kasta oo ka fikiraysa heshiisyo ganacsi oo lala galo Tehran.
Heshiiskan ayaa todobaadkii hore lagu saxeexay magaalada Chabahar ee dalka Iran waxa saxeexay wasiirka maraakiibta Hindiya, Sarbananda Sonawal iyo wasiirka horumarinta magaalooyinka Iran Mehrdad Bazrpash.
“Muhiimadda Dekedda Chabahar waxay dhaafsiisan tahay doorka marinka u dhaxeeya India iyo Iran, waa halbowle ganacsi oo muhiim ah oo isku xidha India iyo Afgaanistaan iyo wadamada Aasiyada dhexe,” Sonawal ayaa tidhi saxeexa ka dib.
Heshiiska ayaa Hindiya siinaya in 10 sano ay ku isticmaasho dekedda. “Waan ku faraxsanahay heshiiskan, waxaana kalsooni buuxda ku qabnaa Hindiya,” ayuu yidhi wasiirka Iran Bazrpash.
Hindiya waxay bilawday inay gacan ka geysato horumarinta dekedda Chabahar iyada oo dhistay goobo cusub oo xamuul iyo marinno 2016 ka dib markii Washington ay khafiifisay cunaqabataynta Iran – ka dib intaanu dib u soo celin cunaqabatayn maamulka Trump 2018.
Kadib markii Hindiya iyo Iran ay kala saxeexdeen heshiiska 10-ka sano ah, afhayeenka wasaaradda arrimaha dibadda ee Maraykanka, Vedant Patel, ayaa u sheegay warfidiyeenka in cunaqabateynta Maraykanka ee Iran ay weli sii jirto, isla markaana Washington ay sii wadi doonto dhaqan gelinta.
“Qof kasta oo tixgelinaya heshiisyada ganacsi ee Iran, waxay u baahan yihiin inay ogaadaan khatarta ka iman karta inay naftooda u furayaan iyo khatarta suurtagalka ah ee cunaqabataynta,” ayuu yidhi.
Chabahar waa mashruucii ugu horeeyay ee India ee dekedaha dibada ah iyo New Delhi, waa qayb muhiim ah oo ka mid ah istaraatijiyaddeeda si ay u wanaajiso xidhiidhka ay la leedahay khayraadka hodanka ku ah jamhuuriyada Aasiyada dhexe iyo Afgaanistaan, helitaanka taas oo caqabad ku noqotay xidhiidhka colaadeed ee ka dhexeeya tobanaan sano ee u dhexeeya Hindiya iyo Pakistan.
Laakin falanqeeyayaasha India ayaa sheegaya in cunaqabateynta Maraykanka ee Iran ay muddo dheer mugdi gelisay mashruucan, isla markaana ay caqabad ku noqotay New Delhi in ay ogaato awoodda dekedda. Iyada oo maamulka Trump uu ka dhaafay mashruuca Chabahar doorka India ee dib u dhiska Afgaanistaan, xidhiidhka Washington iyo Iran ayaa mar kale sii xumaaday sababta oo ah taageerada Tehraan ee Xamaas tan iyo markii dagaalka Israel iyo Hamas qarxay bishii October ee la soo dhaafay.
“Chabahar waxa ay leedahay awood mustaqbalka fog ah. Laakiin shirkadaha gaarka loo leeyahay ee Hindiya ayaa ka caga jiidaya isticmaalka dekedda, “sida uu sheegay Manoj Joshi, Fellow Heerarka Sare ee Mu’asasada Cilmi-badhista ee Observer New Delhi.
Maalgelinta Beijing ee dekedaha iyo kaabayaasha oo qayb ka ah Hindisaha Belt iyo Road waxay walaac ku abuurtay New Delhi waxayna ku kalliftay inay ballaadhiso raadkeeda badda.
Saraakiisha India ayaa rajo ka muujiyay heshiiska tobanka sano ah ee India iyo Iran ay qalinka ku duugeen. Hindiya waxay ku maalgelin doontaa $120 milyan horumarinta kaabayaasha waxayna kordhin doontaa $250 milyan oo khad deyn ah Iran.
“Heshiiska muddada dheer wuxuu astaan u yahay kalsoonida joogtada ah iyo iskaashiga wax ku oolka ah ee u dhexeeya India iyo Iran,” ayuu yidhi wasiirka India Sonawal.